AKVARYUMDA AZOT DÖNGÜSÜ

Akvaryumda Azot döngüsü, kurulumdan sonra ilk canlının tanka ilavesi ile başlar ve devam eder.

Amonyak-Nitrit-Nitrat-N₂ Zinciri şeklinde ilerleyen bu döngü, akvaryumun genel sağlık durumunu etkileyecek kadar önemlidir.

Akvaryumunuza eklediğiniz balıkları beslediğinizde, bir süre sonra her canlı gibi doğal olarak dışkılarlar.

Bu dışkılardan akvaryumunuzun suyuna amonyak salgılanır, ve bu balıklarınız için çok tehlikeli ve ölümcüldür. Peki amonyağı akvaryumumuzdan doğal olarak nasıl yok edeceğiz?

Akvaryumda Azot Döngüsü Nedir?

Sağlıklı bir akvaryumda bulunması gereken yararlı bakteriler balıklarınızın oluşturduğu dışkılardan, bitkilerinizin attığı ölü yapraklardan salınan amonyak ile beslenirler ve amonyağı parçalarlar. Bu işlemin birkaç adımı ve birkaç farklı oyuncusu vardır. Bu oyuna akvaryumda azot döngüsü denir.

Akvaryumunuzu kurduktan sonra içerisine çeşitli canlılar eklediğinizi varsayalım. Belli bir süre sonra, belki de hemen onları beslemek isteyeceksiniz ve suya yem atacaksınız. Balıklarınız bu yemlerin bazılarını yiyecek, bazılarını bırakacak. Her iki şekilde de akvaryumunuzun suyunda bir atık oluşmuş olacak. Bu atıklar suya amonyak salgılamaya başladıklarında, sağlıklı bir filtreniz varsa gözle görünmeyen çeşitli olaylar olacak.

Azot döngüsü içinde, ilk olarak nitrosomonas adlı bakteriler devreye girecek ve oksijen kullanarak amonyağı parçalayacak. Bu kimyasal işlem sonunda nitrosomonas bakteriler suya nitrit’i bırakmış olacaklar. Nitrit de amonyak kadar zararlı, ve kesinlikle sudan çıkarılması gerek. Bunun için bir başka bakteri türü olan nitrobakter bakteriler devreye girerek, yine oksijen tüketerek nitrit’i parçalayacak ve suya nitrat’ı bırakmış olacaklar. Nitrat kısa vadeli olarak bakıldığında balıklarınız için ölümcül olmasa da, uzun vadede balıklarınız ömrünü kısalttığı ile ilgili araştırmalar var.

Aşağıda grafikte bu azot döngüsünü görebilirsiniz.

Sonunda açığa çıkan nitrat’ın sudan atılabilmesi için iki yolunuz var. Bunlardan biri riskli olduğu kadar başarıya ulaşıldığında keyifli, diğeri ise sürekli başarılı, ancak keyifsizdir.

• Su değişimi yapmak (Keyifsiz)

Akvaryumunuza haftada bir su değişimi yaparak oluşan nitratı sudan atabilir, ve balıklarınıza rahat bir ortam sunabilirsiniz. Böylece balıklarınız uzun yaşar, ve keyifli olur. Ayrıca suda biriken nitrat, ve hatta parçalanmamış dışkı ve amonyak belli bir süre sonra koku yapacağı için su değişimi ile bunun önüne geçebilirsiniz. Haftada bir %20 ile %50 arasında su değişimi yaparak daha sağlıklı ve temiz görünümlü bir akvaryuma sahip olabilirsiniz.

• Canlı bitki kullanmak (Keyifli)

Suda oluşan nitratı üstte bahsettiğimiz iki bakteri türü kullanamasa bile, kullanabilen bir canlı bitkilerdir. Bahçelerinizde kullandığınız kimyasal gübrelerde de görebileceğiniz nitratı, eklediğiniz canlı bitkiler kullanarak suyunuzu doğal bir şekilde temizlemiş olurlar. Bu keyifli bir yöntemdir, ancak daha önce söylediğimiz gibi risklidir. Zira akvaryumunuza eklediğiniz balık miktarı, ortaya çıkan biyolojik yük (dışkı vb.), eklediğiniz bitkilerle orantılı olmalıdır ki, bitkileriniz suyu doğal bir biçimde temizleyebilsin. İnternette “no water change” yani su değişimi olmayan akvaryum videolarını izlediğinizde, dikkatle oluşturulmuş bu ekosistemlerin ne kadar güzel, ancak ne kadar dikkatle hazırlanmış olduklarını göreceksiniz.

Akvaryumunuzda bu sağlıklı azot döngüsünü kurabilmek için gerekli olan yegane unsur bakterilerdir. Bu bakterilerin çoğalması ve yaşayabilmesi için onlara gerekli yaşam alanı, ve suya sürekli olarak oksijen sağlamalısınız. Peki bunları nasıl yapacağız?

Önceki yazılarımızda filtrelerden ve taban malzemesi olarak kullanılan kumlardan bahsetmiştik.

Filtrelerin içinde bulunan substrat, bioball vb malzemeler yararlı bakterilerin yerleşebilecekleri geniş yüzey alanları sağlarlar. 

Zemin malzemeleri de bu işin büyük bir yardımcısıdır. Yararlı bakterilerin yeterli miktarda ve işlevsel olarak bulunmaları, uygun bir yerleşim alanı ve yeterli oksijen elde edebilmelerine bağlıdır.